BoRa
Administrator
iSLaMDa KaDıN..
İslam toplumlarında kadının durumunu, İslam dininin kurallarının yanı sıra sosyal ve siyasi çevre, etnik yapı ve İslâm öncesinden gelen kültür mirası belirlemiştir. Bu sebeple İslâm dünyasında kadının her yerde ve her dönemde aynı konumda olduğunu söylemek mümkün değildir.[1] Ayrıca şeriat hukukuna göre erkeklerin olduğu gibi aynı toplum içindeki esire veya cariye kadınlarla hür kadınların hak ve sorumlulukları, giyim kuralları birbirinden farklı şekilde düzenlenmiştir.
Söz konusu sosyal ve siyasi çevre, etnik yapı ve İslâm öncesinden gelen kültür mirasının getirdiği anlayış farklarının sonucu olarak; örneğin kimi İslam toplumlarında kadınlar iş ve ticaret hayatında aktif olarak yer alırken[2] kimi geçmiş ve günümüz İslam toplumlarında kadınların çarşı-pazara kendi başlarına çıkması uygun görülmez; kadınlar ile ancak bir perde veya geleneksel mimaride görülen kafes arkasından konuşulur ve kadından kaba bir ses tonu ile konuşması beklenir. Günümüzde kadın eğitimine ve onun sosyal hayata katılımına şiddetle karşı çıkan köktendinci terör örgütleri İslam
dünyasında varlığını sürdürmekte, eğitim kurumlarına ve özellikle kız öğrencilere karşı saldırılar düzenlemektedirler (Bak. Taliban, Boko Haram, Malala Yusufzay).
İslam'da kadın hakları konusunda Müslümanlar arasında birbirinin tam aksi iki farklı eğilim görülür. Bunlardan birisi İslam'ın kadını en yüksek mertebeye oturttuğu, kadınlara bütün haklarını verdiği şeklinde iken; diğeri ise Kur'an'ı ataerkil Arap toplumunun önyargılarını yansıtan, kadınları ikinci sınıf bir konuma hapseden bir metin olarak algılayanların tutumudur. Ancak sorun Kadınların toplumsal konumları gibi dünyevi değerleri ile sınırlı değildir. Kur'ana göre kadınların ahiretteki kaderi de kocalarının kaderine bağlıdır.
iSLaMDa KaDıNıN YeRi..
Kadınlarla ilgili ayet ve hadislerden bir kısmı:
Allah'ın, bazısını bazısına üstün kılması ve onların kendi mallarından harcaması nedeniyle erkekler, kadınlar üzerinde 'sorumlu gözeticidir.' Saliha kadınlar, gönülden itaat edenler, Allah nasıl koruduysa görünmeyeni koruyanlardır. Nüşuzundan korktuğunuz kadınlara öğüt verin, yataklarda yalnız bırakın, vurun. Size itaat ederlerse aleyhlerinde bir yol aramayın.(Nisa Suresi :34)
'Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında üzerinize kısas yazılmıştır. Hür kişiye karşılık hür, köleye karşılık köle, dişiye karşılık dişi. Kim kardeşi tarafından herhangi bir şekilde affa uğrarsa, bu durumda örfü izlemek ve affedene en güzel biçimde bir ödeme yapmak gerekir. (2/178)
Eğer yetimler konusunda adaleti yerine getiremeyeceğinizden korkarsanız, size helal olan kadınlardan ikişer, üçer, dörder olmak üzere nikahlayın. Şayet adaleti sağlayamayacağınızdan korkarsanız, o zaman bir, ya da sağ ellerinizin malik olduğu ile (cariye). (Nisa 3)
"Kadınlar hakkında hayır tavsiye ediniz. Çünkü kadın, eğri “kaburga kemiği”nden yaratılmıştır. Kaburga kemiğinin en eğri tarafı, en üst tarafıdır. Onu doğrultmaya çalışırsan kırarsın, hali üzerinde bırakırsan öyle kalır.” [6][7][8]
"Sizi tek bir candan yaratan, ondan da yanında huzur bulsun diye eşini yaratan O’dur (Araf:189, Nisa:1, Zümer:6, Nahl:72)"
Ödüllendirilme ve ödül olarak;
"Erkek olsun kadın olsun kim inanmış bir insan olarak dünya ve ahirete yararlı işler yaparsa kesinlikle ona güzel bir hayat yaşatacağız ve böylelerinin ecirlerini de muhakkak surette yapmış olduklarının daha güzeliyle vereceğiz." (Nahl Suresi :67)
Göğüsleri henüz tomurcuklanmış yaşıt kızlar. (Nebe 33)
Kendileri ve eşleri, gölgeliklerde, tahtlar üzerinde yaslanmışlardır.(Yasin 56)
Ve yanlarında bakışlarını yalnızca eşlerine çevirmiş iri gözlü kadınlar vardır. (Saffat 48)
İbadetler
Geleneksel İslam'da kadınların birbirlerine imamlık yaparak cemaatle namaz kılabilir, erkek-kadın birlikte namaz kılınacağı zaman kadınlar erkeklerin arkasında saf tutar ve namaz bu şekilde kılınır. Geleneksel düşünce de kadınlar cuma, bayram ve cenaze gibi cemaatle icra edilen ibadetlerden de muaf tutulurlar. Fakat kadınlara cuma namazının farz olduğunu düşünen çevreler de vardır.
İslam'da kadına bakışa dair modern yaklaşımlar
İslam toplumlarında kadına bakış konulu yazı ve tartışmalarda ortaya konan birbirinden farklı görüşler vardır.
"İslam, kadın-erkek ayrımı yapmaz, kadının değerini yükseltir" görüşünde olan kimi yazarlar İslam-öncesi toplumların bazılarında kadınların felaketin habercisi olarak görüldüğünü, insan olup olmadığının dahi tartışıldığını gösteren bazı belgelerden yola çıkmıştır.[43] Bu görüştekiler Kur’ân’ın yazıldığı dönemde, İslam inancının benimseyen toplumlarda kadınlar için o günün şartlarına göre çok önemli iyileştirmeler yapıldığını vurgular[44] ve İslam'ın kadın-erkek eşitliğini esas aldığını kabul eder[45]. Kur'an'da genel durumdan bahsederken muhatap olarak hem kadın hem erkeğin alınması, bu görüşü benimseyenler tarafından toplumda kadın ve erkeğin yerini eşitlemeye yönelik bir adım olarak değerlendirilmiştir.
"İslam, erkek egemen bir toplum öngörmektedir" görüşüne sahip olanlar, İslam dininin kadını Tanrı'nın erkek kullarına bir armağanı, dolayısıyla ikinci sınıf vatandaş olarak gördüğünü; köleleştirdiğini ifade etmişlerdir.[47]
"İslam'ın kadına tanıdığı haklar, ataerkil toplumlarda uygulamaya geçirilmiyor" şeklindeki üçüncü görüşü benimseyenler ise Kuran ve sünnetin kadına haklar tanıdığını ancak bu hakların, erkeklerin hakim olduğu toplum düzeni nedeniyle hayata geçirilmediğini savunmuştur. Bu görüşte olanlar; İslam dininin kadınlara sağladığı hak ve özgürlüklerin erkek din görevlileri tarafından sansürlendiği ya da yanlış yorumlandığını, kadınların bu yüzden din adına baskı altına alındığını iddia etmiştir.[43] Aynı durumun diğer din ve kültürlerde de görüldüğü öne sürülür; Mısırlı yazar Nevâl es-Saadavi'ye göre "Tüm (Semavi) dinler erkek hâkimiyeti üzerine kurulmuştur; çünkü onların yapılandığı topraklarda hep ataerkil toplumlar yaşamıştı"
20. yüzyılın sonuna doğru bazı Müslüman entelektüel kadınlar, İslamdaki kadın sorununu batılı feminist söylemi de dikkate alarak farklı üslup ve söylemlerle tartıştılar. Kuran'ı kadın bakış açısıyla tefsir etme denemesine girişen ABD'li yazar Amina Wadud, "İslam hafızası"na başvurulurken neden kadınlara erkeklerle eşit hakların tanınmadığı bir hafızanın seçildiğini sorgulayan Fatma Mernissi, ayetlerdeki kadın imgesini felsefî terimler çerçevesinde ve ataerkil söylemin dışında ele alan Hafsa Fidan bu kadınlara örnektir.
"Kur'an-ı Kerim'de kadına karşı pozitif bir korumacılık vardır. Fakat maalesef tarih içerisinde bu neredeyse yok olmuştur. Mesela Kuran-ı Kerim kadına boşama hakkı verdiği halde sonradan bu hak elinden alınmıştır. Erkeğin boşama hakkı çok sıkı kurallara bağlı olmasına rağmen bu kuralsız bir hale getirilmiştir. Evlenmede kadının eş seçme hürriyeti olduğu halde Şafi, Maliki ve Hanbelî mezheplerinde bakire kızın eş seçme hürriyeti yoktur. Babası istediği kişiye verir. Hanefi mezhebinde de kız kaçırılabilir, bu şekilde zorla nikâh kıyılabilir." ifadelerini kullanmıştır.
İslam toplumlarında kadının durumunu, İslam dininin kurallarının yanı sıra sosyal ve siyasi çevre, etnik yapı ve İslâm öncesinden gelen kültür mirası belirlemiştir. Bu sebeple İslâm dünyasında kadının her yerde ve her dönemde aynı konumda olduğunu söylemek mümkün değildir.[1] Ayrıca şeriat hukukuna göre erkeklerin olduğu gibi aynı toplum içindeki esire veya cariye kadınlarla hür kadınların hak ve sorumlulukları, giyim kuralları birbirinden farklı şekilde düzenlenmiştir.
Söz konusu sosyal ve siyasi çevre, etnik yapı ve İslâm öncesinden gelen kültür mirasının getirdiği anlayış farklarının sonucu olarak; örneğin kimi İslam toplumlarında kadınlar iş ve ticaret hayatında aktif olarak yer alırken[2] kimi geçmiş ve günümüz İslam toplumlarında kadınların çarşı-pazara kendi başlarına çıkması uygun görülmez; kadınlar ile ancak bir perde veya geleneksel mimaride görülen kafes arkasından konuşulur ve kadından kaba bir ses tonu ile konuşması beklenir. Günümüzde kadın eğitimine ve onun sosyal hayata katılımına şiddetle karşı çıkan köktendinci terör örgütleri İslam
dünyasında varlığını sürdürmekte, eğitim kurumlarına ve özellikle kız öğrencilere karşı saldırılar düzenlemektedirler (Bak. Taliban, Boko Haram, Malala Yusufzay).
İslam'da kadın hakları konusunda Müslümanlar arasında birbirinin tam aksi iki farklı eğilim görülür. Bunlardan birisi İslam'ın kadını en yüksek mertebeye oturttuğu, kadınlara bütün haklarını verdiği şeklinde iken; diğeri ise Kur'an'ı ataerkil Arap toplumunun önyargılarını yansıtan, kadınları ikinci sınıf bir konuma hapseden bir metin olarak algılayanların tutumudur. Ancak sorun Kadınların toplumsal konumları gibi dünyevi değerleri ile sınırlı değildir. Kur'ana göre kadınların ahiretteki kaderi de kocalarının kaderine bağlıdır.
iSLaMDa KaDıNıN YeRi..
Kadınlarla ilgili ayet ve hadislerden bir kısmı:
Allah'ın, bazısını bazısına üstün kılması ve onların kendi mallarından harcaması nedeniyle erkekler, kadınlar üzerinde 'sorumlu gözeticidir.' Saliha kadınlar, gönülden itaat edenler, Allah nasıl koruduysa görünmeyeni koruyanlardır. Nüşuzundan korktuğunuz kadınlara öğüt verin, yataklarda yalnız bırakın, vurun. Size itaat ederlerse aleyhlerinde bir yol aramayın.(Nisa Suresi :34)
'Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında üzerinize kısas yazılmıştır. Hür kişiye karşılık hür, köleye karşılık köle, dişiye karşılık dişi. Kim kardeşi tarafından herhangi bir şekilde affa uğrarsa, bu durumda örfü izlemek ve affedene en güzel biçimde bir ödeme yapmak gerekir. (2/178)
Eğer yetimler konusunda adaleti yerine getiremeyeceğinizden korkarsanız, size helal olan kadınlardan ikişer, üçer, dörder olmak üzere nikahlayın. Şayet adaleti sağlayamayacağınızdan korkarsanız, o zaman bir, ya da sağ ellerinizin malik olduğu ile (cariye). (Nisa 3)
"Kadınlar hakkında hayır tavsiye ediniz. Çünkü kadın, eğri “kaburga kemiği”nden yaratılmıştır. Kaburga kemiğinin en eğri tarafı, en üst tarafıdır. Onu doğrultmaya çalışırsan kırarsın, hali üzerinde bırakırsan öyle kalır.” [6][7][8]
"Sizi tek bir candan yaratan, ondan da yanında huzur bulsun diye eşini yaratan O’dur (Araf:189, Nisa:1, Zümer:6, Nahl:72)"
Ödüllendirilme ve ödül olarak;
"Erkek olsun kadın olsun kim inanmış bir insan olarak dünya ve ahirete yararlı işler yaparsa kesinlikle ona güzel bir hayat yaşatacağız ve böylelerinin ecirlerini de muhakkak surette yapmış olduklarının daha güzeliyle vereceğiz." (Nahl Suresi :67)
Göğüsleri henüz tomurcuklanmış yaşıt kızlar. (Nebe 33)
Kendileri ve eşleri, gölgeliklerde, tahtlar üzerinde yaslanmışlardır.(Yasin 56)
Ve yanlarında bakışlarını yalnızca eşlerine çevirmiş iri gözlü kadınlar vardır. (Saffat 48)
İbadetler
Geleneksel İslam'da kadınların birbirlerine imamlık yaparak cemaatle namaz kılabilir, erkek-kadın birlikte namaz kılınacağı zaman kadınlar erkeklerin arkasında saf tutar ve namaz bu şekilde kılınır. Geleneksel düşünce de kadınlar cuma, bayram ve cenaze gibi cemaatle icra edilen ibadetlerden de muaf tutulurlar. Fakat kadınlara cuma namazının farz olduğunu düşünen çevreler de vardır.
İslam'da kadına bakışa dair modern yaklaşımlar
İslam toplumlarında kadına bakış konulu yazı ve tartışmalarda ortaya konan birbirinden farklı görüşler vardır.
"İslam, kadın-erkek ayrımı yapmaz, kadının değerini yükseltir" görüşünde olan kimi yazarlar İslam-öncesi toplumların bazılarında kadınların felaketin habercisi olarak görüldüğünü, insan olup olmadığının dahi tartışıldığını gösteren bazı belgelerden yola çıkmıştır.[43] Bu görüştekiler Kur’ân’ın yazıldığı dönemde, İslam inancının benimseyen toplumlarda kadınlar için o günün şartlarına göre çok önemli iyileştirmeler yapıldığını vurgular[44] ve İslam'ın kadın-erkek eşitliğini esas aldığını kabul eder[45]. Kur'an'da genel durumdan bahsederken muhatap olarak hem kadın hem erkeğin alınması, bu görüşü benimseyenler tarafından toplumda kadın ve erkeğin yerini eşitlemeye yönelik bir adım olarak değerlendirilmiştir.
"İslam, erkek egemen bir toplum öngörmektedir" görüşüne sahip olanlar, İslam dininin kadını Tanrı'nın erkek kullarına bir armağanı, dolayısıyla ikinci sınıf vatandaş olarak gördüğünü; köleleştirdiğini ifade etmişlerdir.[47]
"İslam'ın kadına tanıdığı haklar, ataerkil toplumlarda uygulamaya geçirilmiyor" şeklindeki üçüncü görüşü benimseyenler ise Kuran ve sünnetin kadına haklar tanıdığını ancak bu hakların, erkeklerin hakim olduğu toplum düzeni nedeniyle hayata geçirilmediğini savunmuştur. Bu görüşte olanlar; İslam dininin kadınlara sağladığı hak ve özgürlüklerin erkek din görevlileri tarafından sansürlendiği ya da yanlış yorumlandığını, kadınların bu yüzden din adına baskı altına alındığını iddia etmiştir.[43] Aynı durumun diğer din ve kültürlerde de görüldüğü öne sürülür; Mısırlı yazar Nevâl es-Saadavi'ye göre "Tüm (Semavi) dinler erkek hâkimiyeti üzerine kurulmuştur; çünkü onların yapılandığı topraklarda hep ataerkil toplumlar yaşamıştı"
20. yüzyılın sonuna doğru bazı Müslüman entelektüel kadınlar, İslamdaki kadın sorununu batılı feminist söylemi de dikkate alarak farklı üslup ve söylemlerle tartıştılar. Kuran'ı kadın bakış açısıyla tefsir etme denemesine girişen ABD'li yazar Amina Wadud, "İslam hafızası"na başvurulurken neden kadınlara erkeklerle eşit hakların tanınmadığı bir hafızanın seçildiğini sorgulayan Fatma Mernissi, ayetlerdeki kadın imgesini felsefî terimler çerçevesinde ve ataerkil söylemin dışında ele alan Hafsa Fidan bu kadınlara örnektir.
"Kur'an-ı Kerim'de kadına karşı pozitif bir korumacılık vardır. Fakat maalesef tarih içerisinde bu neredeyse yok olmuştur. Mesela Kuran-ı Kerim kadına boşama hakkı verdiği halde sonradan bu hak elinden alınmıştır. Erkeğin boşama hakkı çok sıkı kurallara bağlı olmasına rağmen bu kuralsız bir hale getirilmiştir. Evlenmede kadının eş seçme hürriyeti olduğu halde Şafi, Maliki ve Hanbelî mezheplerinde bakire kızın eş seçme hürriyeti yoktur. Babası istediği kişiye verir. Hanefi mezhebinde de kız kaçırılabilir, bu şekilde zorla nikâh kıyılabilir." ifadelerini kullanmıştır.
Son düzenleme: